ایران، خاستگاه سفالینۀ گونۀ موسوم به کوباچه

کشف نمونه های متعدّدی از سفالینة نوع موسوم به کوباچه، شامل گونه های قلم سیاه، قلم سبز و رنگارنگ در کاوشهای باستان شناختی مناطق مختلف ایران مانند خراسان، رَبع رشیدی در تبریز، اردبیل، تپة امامزاده بنیس در نزدیکی شبستر، شهر تاریخی گسکر (هفت دغنان) در نزدیکی صومعه سرا، تمیشه در استان گلستان، قلعة الموت، تپة نرگه در تاکستان و تپّه شوره پزخانه در روستای خانلق از توابع شهرری در اطراف تهران و نیز نتایج آزمایش سنگ نگاری (petrography) برخی نمونه های مزبور، به طور مستند بر منشأ ایرانی این گونه سفال، دلالت و حدّاقل شهرهای نیشابور، مشهد، تبریز و اصفهان را به عنوان مراکز تولید این نوع سفالینه مشخص می نماید. تولید سفالِ گونة موسوم به کوباچه، بر اساس نمونه های دارای رقم و تاریخ از نیمة دوم قرن نهم هجری، به دو صورت قلم سیاه و قلم سبز در ایران، آغاز و به صورت رنگارنگ تا قرن دوازدهم هجری در این کشور ادامه یافت. اگرچه از آن زمان، ساخت و پرداخت این نوع سفالینه، به شدت کاهش پیدا کرد، ولی به طور کامل منسوخ نگردید، به طوری که هم-اکنون نیز به حیات خود ادامه می دهد و در نقاط محدود و منحصر به فردی مانند «مند گناباد» تولید می شود.